Η εμφάνιση της γυναικομαστίας σε παιδιά δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Συχνά οι γονείς παρατηρούν αυξημένες μάζες μαστού στα παιδιά τους. Αν και η γυναικομαστία προκαλεί ανησυχία στους γονείς και έλλειψη αυτοπεποίθησης στα παιδιά και τους εφήβους, συνήθως πρόκειται και καλοήθεις μάζες. Γυναικομαστία ενδέχεται να εμφανιστεί στα παιδιά όλων των ηλικιών. Παρουσιάζεται σε νεογνά, νήπια ή εφήβους. Η αιτιολογία εμφάνισης τής γυναικομαστίας διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και το στάδιο της ανάπτυξης του αγοριού.
Νεογνική ηλικία
Τα νεογέννητα μωρά ανεξαρτήτως φύλου μπορεί να εμφανίσουν γυναικομαστία. Πρόκειται για μία κατάσταση όπου διογκώνονται οι μαστοί. Η γυναικομαστία κατά τη βρεφική ηλικία είναι μία προσωρινή κατάσταση και υποχωρεί φυσιολογικά λίγες εβδομάδες μετά από τη γέννηση. Οφείλεται στον αυξημένο αριθμό των οιστρογόνων που δέχεται το έμβρυο μέσω του πλακούντα από τη μητέρα του κατά τη διάρκεια της κύησης. Η κατάσταση αυτή είναι φυσιολογική και διορθώνεται αυτομάτως με το πέρας των ημερών.
Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει το ενδεχόμενο να εμφανίζονται διογκωμένοι μαστοί στα νεογνά λόγω κάποιας φλεγμονής ή τραυματισμού από δερματική λοίμωξη στο σώμα της μητέρας. Αυτό το πρήξιμο των βρεφικών μαστών ονομάζεται μαστίτιδα και μπορεί να αφορά τον ένα ή και τους δύο μαστούς του μωρού. Στη μαστίτιδα οι μαστοί του νεογνού εμφανίζουν ερυθρότητα και πόνο. Οι γονείς πρέπει να προσέξουν να μην εξελιχθεί σε απόστημα με πυώδεις εκκρίσεις από τον μαστό και να απευθυνθούν άμεσα σε ιατρό για την κατάλληλη αντιμετώπιση του προβλήματος.
Σπανιότερα εμφανίζονται στα νεογέννητα αυξημένοι σε μέγεθος μαστοί λόγω κάποιου αιμαγγειώματος ή από κυστικό ύγρωμα. Σε αυτήν την περίπτωση προτείνεται η αντιμετώπιση με παρακέντηση του μαστού από ειδικό ιατρό για να αποφευχθούν τυχόν επιπλοκές.
Παιδική ηλικία
Η γυναικομαστία σε παιδιά νηπιακής και παιδικής ηλικίας είναι πιο σπάνια. Είναι περισσότερο πιθανό να εμφανιστεί σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά. Σε αυτήν την περίπτωση η γυναικομαστία ονομάζεται πιο συγκεκριμένα λιπομαστία. Αφορά τη διόγκωση του λιπώδους ιστού και όχι την αδενική ανάπτυξη. Πρόκειται για συσσώρευση λίπους στην περιοχή των μαστών. Ωστόσο τα παιδιά που εμφανίζουν γυναικομαστία πρέπει να ελέγχονται από εξειδικευμένο ιατρό για τη σωστή διάγνωση και καλύτερη παρακολούθηση της κατάστασης.
Σπανιότερα η γυναικομαστία μπορεί να οφείλεται και σε τραυματισμούς ή αιματώματα όπου πρήζονται οι αδένες των μαστών και φλεγμαίνουν οι θηλές. Σε ενδεχόμενη απότομη αύξηση του μεγέθους του μαστού πριν την ηλικία των 10 ετών είναι απαραίτητος ο απεικονιστικός έλεγχος και η κλινική εξέταση για τυχόν άλλες παθολογικές καταστάσεις. Είναι αναγκαίο να αποκλειστούν σοβαρές περιπτώσεις όπως οι όγκοι στους όρχεις, στο ήπαρ ή στα επινεφρίδια. Ακόμη πρέπει να ελεγχθεί η πιθανότητα να υπάρχουν δυσλειτουργίες του θυρεοειδούς αδένα.
Προεφηβική και εφηβική ηλικία
Η γυναικομαστία στα αγόρια κατά την προεφηβική και εφηβική ηλικία είναι ένα συχνό και κατά κύριο λόγο φυσιολογικό φαινόμενο. Εμφανίζεται κατά 60% στα έφηβα αγόρια με αύξηση του μαζικού αδένα των μαστών τους. Σε αυτήν την ευαίσθητη ηλικία η εμφάνιση της γυναικομαστίας στα αγόρια προκαλεί έλλειψη αυτοπεποίθησης και συναισθήματα ντροπής. Γυναικομαστία ενδέχεται να εμφανιστεί σε εφήβους κατά την ηλικία των 10 – 14 ετών αλλά συνήθως κορυφώνεται κατά την ηλικία των 14 – 16 ετών. Οι έφηβοι σε αυτήν την ηλικία πιθανώς να διανύουν μια περίοδο κατά την οποία μειώνεται η τεστοστερόνη στον οργανισμό τους και αυξάνονται τα οιστρογόνα. Ωστόσο αυτή η κατάσταση δεν είναι τόσο σοβαρή καθώς διορθώνεται αυτομάτως δίχως κάποια συγκεκριμένη θεραπεία. Η γυναικομαστία εξαφανίζεται συνηθέστερα μέσα στα επόμενα δύο χρόνια στο μεγαλύτερο ποσοστό των νεαρών αγοριών. Η τεστοστερόνη στα αγόρια σταθεροποιείται και αυξάνεται συνήθως καθώς ωριμάζουν και μεγαλώνουν σταδιακά. Ως αποτέλεσμα η ωρίμανση του εφήβου επιφέρει την ορμονική ισορροπία.
Η γυναικομαστία σε περιπτώσεις εφήβων που δεν εξαφανίζεται μέσα στα επόμενα δύο – τρία χρόνια καταλήγει να είναι συνήθως μόνιμη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση και αφού έχει ολοκληρωθεί η ορθή διάγνωση, γίνεται πρόταση για οριστική επίλυση του προβλήματος με χειρουργική αφαίρεση. Είναι επίσης απαραίτητη η εξέταση από ενδοκρινολόγο ώστε να ελεγχθεί αν η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα είναι ομαλή ή εάν υπάρχει υπογοναδισμός (μη επαρκής παραγωγή τεστοστερόνης στα αγόρια). Πρέπει να αντιμετωπιστεί εξίσου και το ψυχολογικό αντίκτυπο που προκαλεί η παρουσία γυναικομαστίας στους εφήβους.
Η παχυσαρκία στην εφηβική ηλικία μπορεί επίσης να προκαλέσει γυναικομαστία. Αυτή ωστόσο ονομάζεται ψευδής γυναικομαστία και ενδέχεται να εξακολουθήσει να υφίσταται και μετά την ενηλικίωση του εφήβου εάν δεν αντιμετωπιστεί καταλλήλως. Πρόκειται για απλή συσσώρευση λίπους που φουσκώνει τους μαστούς. Οι αυξομειώσεις βάρους χωρίς γυμναστική και τα υπερβολικά κιλά ενός ατόμου ενδέχεται να επηρεάσουν και να αυξήσουν τα επίπεδα των οιστρογόνων στο σώμα του. Αυτές οι περιπτώσεις γυναικομαστίας μπορούν να αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά με την υγιεινή διατροφή και ακολουθώντας ένα κατάλληλο πρόγραμμα γυμναστικής. Η χειρουργική πρακτική από τους ειδικούς είναι ακόμη μία άμεση και επιτυχημένη λύση σε περιπτώσεις που αυτό καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολο για ένα υπέρβαρο αγόρι.
Ένας ακόμη παράγοντας που ενδεχομένως συμβάλλει στην ανάπτυξη της γυναικομαστίας σε εφήβους είναι η λήψη φαρμάκων με στεροειδή ή φαρμάκων κατά του έλκους. Η έναρξη του καπνίσματος από νεαρή ηλικία, η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και η κατάχρηση απαγορευμένων ουσιών όπως η ηρωίνη και η κάνναβη μπορούν να οδηγήσουν σε γυναικομαστία ή να επιδεινώσουν μια ήδη υπάρχουσα κατάσταση. Τα αναβολικά και τα σκευάσματα συμπληρωμάτων διατροφής για αύξηση του όγκου και της μυϊκής μάζας του σώματος που χρησιμοποιούνται συχνά από νεαρούς αθλητές είναι εξίσου υπαίτια για την εμφάνιση της γυναικομαστίας.
Η γυναικομαστία στα νεογέννητα μωρά, τα παιδιά και τους εφήβους είναι ως επί το πλείστον καλοήθης πάθηση. Ο καρκίνος του μαστού σε παιδιά και εφήβους είναι μια αρκετά σπάνια περίπτωση. Ωστόσο η εμφάνιση όγκων και ψηλαφητών μαζών στον ένα ή και τους δύο μαστούς του παιδιού θα πρέπει να κινητοποιεί τους γονείς για περαιτέρω έλεγχο της υγείας των παιδιών τους. Είναι κρίσιμο να αξιολογηθεί άμεσα οποιαδήποτε διόγκωση των μαστών από έμπειρο χειρουργό του μαστού. Έτσι θα αποφευχθεί οποιοσδήποτε κίνδυνος για την υγεία του παιδιού ή του εφήβου και θα παρθεί η καταλληλότερη απόφαση για μια αποτελεσματική και οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Πριν από οποιαδήποτε απόφαση για χειρουργική αντιμετώπιση πρέπει να αξιολογηθεί επαρκώς η κάθε περίπτωση γυναικομαστίας εξατομικευμένα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για να μην υπάρξουν μετέπειτα επιπλοκές. Με τον σωστό χειρουργικό έλεγχο αποφεύγεται ένας πιθανός τραυματισμός του αδένα του μαστού που μπορεί να οδηγήσει με τη σειρά του σε ουλές και πόνο. Σε οποιοδήποτε βαθμό γυναικομαστίας είναι σημαντική η επαγρύπνηση των γονέων.
