Η γυναικομαστία είναι η κατάσταση κατά την οποία το αρσενικό φύλο αποκτά διογκωμένους μαστούς που θυμίζουν το γυναικείο στήθος. Εμφανίζεται συχνά σε διάφορα στάδια της ζωής ενός ποσοστού των αγοριών και των ανδρών και οφείλεται σε διαφορετικές αιτιολογίες αναλόγως της περιπτώσεως. Αρκετές φορές η γυναικομαστία πρόκειται ουσιαστικά για λιπομαστία, δηλαδή ποσότητα λίπους συσσωρευμένη στην περιοχή των ανδρικών μαστών. Σε αυτές τις περιπτώσεις η προσπάθεια θεραπείας της γυναικομαστίας με κάποια αγωγή δε θα επέφερε κάποιο ιδιαίτερο όφελος εφόσον πρόκειται κυρίως για περίσσεια λίπους. Ωστόσο πολλές περιπτώσεις γυναικομαστίας σε εφήβους και ενήλικες άνδρες οφείλονται σε παθήσεις ορμονικής ανισορροπίας. Η λήψη μιας φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση ή τη μείωση του προβλήματος της γυναικομαστίας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολλές φορές αποτελεσματική και χρήσιμη.
Γυναικομαστία – Αντιμετώπιση με χάπια
Η γυναικομαστία εμφανίζεται φυσιολογικά σε ποσοστό περίπου 60% στους εφήβους και είναι συχνότερα αμφοτερόπλευρη. Μπορεί να παρουσιαστεί κατά την ηλικία 10 έως και 16 ετών όμως κατά κύριο λόγο υποχωρεί αυτομάτως δίχως κάποια θεραπεία μετά από 2 έως 3 έτη. Κατά την εφηβική ηλικία οι ορμόνες των νέων αγοριών βρίσκονται φυσιολογικά σε κατάσταση ανισορροπίας και τα οιστρογόνα είναι πιθανώς αυξημένα στο σώμα των νεαρών αγοριών. Η γυναικομαστία σε αυτό το ηλικιακό στάδιο προκαλείται λόγω της μειωμένης τεστοστερόνης. Στις περισσότερες περιπτώσεις η γυναικομαστία στους εφήβους υποχωρεί από μόνη της κατά την ενηλικίωση των αγοριών καθώς αυξάνεται και σταθεροποιείται η τεστοστερόνη στο αίμα τους. Όταν αυτό δεν συμβεί και η γυναικομαστία εξακολουθήσει να υφίσταται μετά το πέρας 2 – 3 χρόνων από την έναρξή της τότε πιθανώς πρόκειται για μονιμότερο ορμονικό πρόβλημα.
Σε εφήβους που πλησιάζουν την ενηλικίωση (μετεφηβική ηλικία) αλλά και μεγαλύτερους άνδρες πρέπει να διερευνώνται πάντα τα αίτια πρόκλησης της γυναικομαστίας εις βάθος. Η γυναικομαστία που δεν παρέρχεται μετά από δύο περίπου έτη ακόμη και στους ενήλικες χρήζει ιατρικής διερεύνησης. Προβλήματα του θυρεοειδούς αδένα, ορμονική ανισορροπία και πληθώρα άλλων παθολογικών αιτιών αρμόζει να ερευνηθούν ώστε να εφαρμοστεί η καταλληλότερη θεραπεία και αγωγή για τη λύση του προβλήματος.
Ο ειδικός χειρουργός είναι ο κατάλληλος για την εξέταση των συμπτωμάτων της γυναικομαστίας. Συμπτώματα όπως ο πόνος, ο κνησμός, η ερυθρότητα, η εισολκή των θηλών και η διόγκωση των μαστών είναι πιθανό – αν και πιο σπάνιο – να καταδεικνύουν σοβαρές παθήσεις. Όγκοι στα επινεφρίδια, νεφρική ανεπάρκεια, ηπατικές διαταραχές, καρκίνος των όρχεων ή θρομβώσεις και όγκοι των μαστών είναι απαραίτητο και επείγον να εξετάζονται ενδελεχώς ως πιθανότητα ώστε ο ασθενής να προβεί σε άμεση θεραπεία. Τα συμπτώματα και οι συνέπειες για την υγεία σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ σοβαρότερες από την παρουσία της γυναικομαστίας καθώς θέτουν σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή. Επιβάλλεται η απεικονιστική και κλινική εξέταση. Η θεραπεία σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να είναι είτε φαρμακευτική με χάπια είτε χειρουργική και με χημειοθεραπείες.
Στις περιπτώσεις όπου η γυναικομαστία ωστόσο αποκτά μονιμότητα και οφείλεται σε υπογοναδισμό ή ορμονικά προβλήματα είναι πιθανή η λύση με χάπια που αντιμετωπίζουν τη γυναικομαστία. Υπό την προϋπόθεση ότι αρμόζει στην περίπτωση, με τη χορήγηση χαπιών μπορεί να επιτευχθεί έως κάποιο βαθμό η αντιμετώπιση της γυναικομαστίας στον άνδρα. Ο ρόλος της φαρμακευτικής αντιμετώπισης με χάπια είναι υποβοηθητικός και προσφέρει ικανοποιητική λύση μέσω της επαναφοράς της ορμονικής ισορροπίας και σταθεροποίησης.
Σε περιπτώσεις που οφείλονται αποκλειστικά σε ορμονικά προβλήματα ή υπερθυρεοειδισμό είναι πιθανή η βελτίωση της γυναικομαστίας με θεραπευτική αγωγή. Η ρύθμιση της παραγωγής των ορμονών του θυρεοειδούς αδένα είναι εφικτή με τη χορήγηση χαπιών ώστε να μειωθούν τα συμπτώματα συμπεριλαμβανομένης της γυναικομαστίας. Επίσης η αυξημένη παραγωγή οιστρογόνων με την ταυτόχρονη μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης μπορεί να διορθωθεί σε αρκετό βαθμό με τη λήψη χαπιών. Στην περίπτωση του υπογοναδισμού (διαταραχή της λειτουργίας των γονάδων) παθολογικά εκκρίνεται μειωμένη ποσότητα τεστοστερόνης από αυτήν που χρειάζεται φυσιολογικά το ανδρικό σώμα. Η ορμονοθεραπεία μπορεί να επιφέρει σημαντική βελτίωση στη συρρίκνωση του μεγέθους των ανδρικών μαστών στη συγκεκριμένη ορμονική δυσλειτουργία.
Από τα πιο γνωστά χάπια που έχουν κυκλοφορήσει και έχει αποδειχθεί ότι επιφέρουν αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της γυναικομαστίας (που οφείλεται σε ορμονική ανισορροπία) είναι το φάρμακο με την ουσία ταμοξιφαίνη – tamoxifen (Nolvadex κ.α.) όπως τα γνωστά φάρμακα καθώς και η ραλοξιφαίνη – raloxifen (Evista κ.α.). Οι δύο αυτές ουσίες χρησιμοποιούνται και στην αντιμετώπιση του καρκίνου των μαστών και είναι ανταγωνιστές της δράσης των οιστρογόνων. Αποτελούν εκλεκτικοί ρυθμιστές των οιστρογονικών υποδοχέων. Αυτή η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα εάν λαμβάνεται δύο φορές την ημέρα καθημερινά σε δόσεις των 10 – 20 mg. Η αγωγή αυτή δοκιμάζεται για περίπου ένα τρίμηνο προτού παρθεί η οποιαδήποτε απόφαση για χειρουργική αντιμετώπιση. Σε ποσοστό 80% των ασθενών που δοκιμάζουν τη θεραπεία με τα χάπια αυτά παρατηρείται από μερική έως ολική επαναφορά του μεγέθους του στήθους τους και σμίκρυνση του μαζικού αδένα σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό.
Η ταμοξιφαίνη και η ραλοξιφαίνη είναι μη στεροειδή φάρμακα τριφαινυλινικής δομής και χρησιμοποιούνται ως αντι – οιστρογόνα για τη θεραπεία αλλά και την πρόληψη της γυναικομαστίας. Είναι σημαντικό να χορηγηθεί στον ασθενή από την έναρξη των συμπτωμάτων που περιλαμβάνουν πόνο, κνησμό, ευαισθησία και ερυθρότητα στις θηλές. Η θεραπεία για αύξηση της τεστοστερόνης μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική. Επιπλέον μπορεί να γίνει χρήση χαπιών με κλομιφαίνη – clomiphene (Clomid κ.α.), αναστροζόλη – anastrozole (Arimidex κ.α.) λετροζόλη – letrozole (Femara κ.α.) τα οποία αποτελούν φάρμακα που δρουν κατά της αρωματάσης και βοηθούν σημαντικά στην ορμονική επαναφορά του εφήβου ή του ενήλικα άνδρα. Η θεραπεία με δαναζόλη (Danazol 400 mg την ημέρα) είναι μία ακόμη από τις διαθέσιμες μεθόδους πιθανής αντιμετώπισης της γυναικομαστίας. Παρατηρείται σημαντική μείωση του μεγέθους του όγκου των μαστών στο 60% των ασθενών που το λαμβάνουν. Η λήψη ταμοξιφαίνης σε σχέση με τη λήψη δαναζόλης είναι αποτελεσματικότερη σε μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από γυναικομαστία. Ωστόσο έχει φανεί ότι το ποσοστό υποτροπής μετά τη διακοπή της χορήγησης της ταμοξιφαίνης είναι μεγαλύτερο. Σε οποιαδήποτε από τις περιπτώσεις γυναικομαστίας που χορηγούνται αυτά τα φάρμακα είναι αναγκαίο να υπάρχει η καθοδήγηση και η παρακολούθηση από τον ιατρό καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος πρόκλησης φλεβικών θρομβώσεων ως πιθανή επιπλοκή.
Αντιθέτως είναι καλό να αποφεύγονται τροφές που προκαλούν έμμεσα ορμονική ανισορροπία και αυξάνουν την οιστρογονική δράση όπως το αγελαδινό γάλα, το ρόφημα και τα προϊόντα σόγιας καθώς και τα αλλαντικά, οι επεξεργασμένες τροφές και τα συσκευασμένα σνακ. Απαραίτητη για την αντιμετώπιση της γυναικομαστίας είναι επίσης η μείωση της ζάχαρης και των προϊόντων με τεχνητά γλυκαντικά καθώς και η αποφυγή κατάχρησης του αλκοόλ.
Όπως προαναφέρθηκε, σε περιπτώσεις που οφείλονται αποκλειστικά σε ορμονικά προβλήματα, η αυξημένη παραγωγή οιστρογόνων και η μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης μπορεί να διορθωθεί σε αρκετό βαθμό με τη χορήγηση χαπιών. Στην περίπτωση του υπογοναδισμού (διαταραχή της λειτουργίας των γονάδων) παθολογικά εκκρίνεται μειωμένη ποσότητα τεστοστερόνης από αυτήν που χρειάζεται φυσιολογικά το ανδρικό σώμα. Η ορμονοθεραπεία μπορεί να επιφέρει σημαντική βελτίωση στη συρρίκνωση του μεγέθους των ανδρικών μαστών στη συγκεκριμένη ορμονική δυσλειτουργία.
Πρέπει να διευκρινισθεί και να διαφοροποιηθεί το αίτιο της κάθε γυναικομαστίας για τη σωστή αντιμετώπισή της. Η ορμονοθεραπεία δεν είναι εφικτό να προσφέρει κάποιο όφελος όταν πρόκειται για γυναικομαστία ιδιοπαθή ή ψευδή. Κατά την ιδιοπαθή γυναικομαστία είναι άγνωστες οι αιτίες πρόκλησής της και έτσι η οποιαδήποτε προσπάθεια ρύθμισης των ανδρικών ορμονών δεν μπορεί να επιφέρει κάποιο επιθυμητό αποτέλεσμα. Αντιστοίχως στην ψευδή γυναικομαστία υπάρχει κατά κύριο λόγο περίσσεια λιπώδους ιστού στους μαστούς και όχι αδενικός ιστός. Η οριστική λύση σε μια τέτοια περίπτωση είναι κυρίως χειρουργική και σε συνδυασμό με υγιεινή διατροφή και γυμναστική για απώλεια λίπους και αύξηση μυϊκού ιστού.
Στο εμπόριο επιπλέον κυκλοφορούν κρέμες κατά της γυναικομαστίας που ενισχύουν τη σύσφιξη του ανδρικού στήθους. Ωστόσο η αντιμετώπιση της γυναικομαστίας με κρέμες δεν μπορεί να αποφέρει θεαματικές αλλαγές ούτε μόνιμα αποτελέσματα. Η εφαρμογή κρέμας στην περιοχή του στήθους μπορεί να δράσει μονάχα βοηθητικά σε συνδυασμό με την εντατική γυμναστική και την υγιεινή διατροφή για ορισμένη μείωση του μεγέθους της χαλάρωσης των μαστών. Το λίπος δεν μπορεί να μειωθεί εις βάθος από τους ιστούς δίχως την υιοθέτηση του κατάλληλου τρόπου ζωής.
Ένας υγιεινός τρόπος ζωής βοηθάει στο να συντηρηθεί το άρτιο αποτέλεσμα της χειρουργικής επέμβασης και να μην υπάρξει πιθανή μελλοντική υποτροπή. Συμπληρωματικά και παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή είναι ιδιαίτερα χρήσιμο ο ασθενής να ακολουθεί ένα υγιεινό διατροφικό πλάνο. Η διατροφή κατά της γυναικομαστίας μπορεί να δράσει υποβοηθητικά ταυτόχρονα με τα χάπια που προαναφέρθηκαν και είναι σημαντικό να αποφεύγονται τα επεξεργασμένα και ορμονικά τροποποιημένα τρόφιμα όπως η σόγια και το γάλα. Η τακτική εκγύμναση του κορμού του πάνω μέρους του σώματος επιφέρει επίσης πολλά αισθητικά οφέλη στην περίπτωση της ψευδούς γυναικομαστίας. Επιπλέον αξίζει να αναφερθεί ότι η γυναικομαστία που προκαλείται από φάρμακα ενοχοποιημένα για την πρόκλησή της (π.χ. στεροειδή) είναι πιθανό να υποχωρήσει αμέσως μετά τη διακοπή των φαρμάκων και των ουσιών αυτών.
Στην περίπτωση που τα χάπια ορμονοθεραπείας μπορούν να επιφέρουν κάποια λύση η δοκιμή της θεραπείας δεν πρέπει να διαρκεί για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Εάν η γυναικομαστία δεν υποχωρήσει με τη συνδρομή των αντι – οιστρογόνων τότε η χειρουργική αφαίρεση του λιπώδους και του αδενικού ιστού είναι μονόδρομος. Η λύση αυτή είναι άμεση και πλέον διενεργείται αναίμακτα με πολύ σύγχρονες τεχνικές και με υπνοχάλαση. Έτσι οι πιθανές επιπλοκές είναι σχεδόν μηδαμινές και το αποτέλεσμα άρτιο.
