Η γυναικομαστία αποτελεί ένα πρόβλημα αισθητικής κυρίως φύσεως για τους άνδρες. Πρόκειται για μια καλοήθη διόγκωση των ανδρικών μαστών. Συνήθως προκαλεί αισθητική δυσφορία στον άνθρωπο που πάσχει από αυτήν και έχει αρνητικό αντίκτυπο στην αυτοπεποίθησή του. Αν και μπορεί να εμφανιστεί από τη γέννηση του ανθρώπου, είναι πιο σύνηθες να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια της εφηβείας του αγοριού. Όταν η γυναικομαστία παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην εφηβεία είναι πολύ πιθανό ότι θα υποστραφεί αυτομάτως αργότερα καθώς ο άρρεν θα μεγαλώνει.
Η εμφάνιση της γυναικομαστίας στους ενήλικες άνδρες έχει διάφορες αιτίες που ποικίλουν. Μπορεί να συμβεί στον ένα ή και στους δύο μαστούς. Είναι απαραίτητη η εξέταση για γυναικομαστία από εξειδικευμένο ιατρό ώστε να διαπιστωθεί η ακριβής αιτία της γυναικομαστίας. Με την κατάλληλη διάγνωση είναι εφικτή η απόφαση για την καταλληλότερη μέθοδο αντιμετώπισης του προβλήματος. Η σωστή διάγνωση από το καταρτισμένο επιστημονικά ιατρικό προσωπικό μας θα οδηγήσει και στα καλύτερα αποτελέσματα λύσης του προβλήματος. Αν και υπάρχει η ιδιοπαθής γυναικομαστία όπου δεν μπορεί να βρεθεί κάποια πιθανή αιτία, τις περισσότερες φορές οι συχνότερες αιτίες είναι κάποιες (ή συνδυασμοί αυτών) από τις παρακάτω.
Ορμονική ανισορροπία
Η πιο συνήθης αιτία της γυναικομαστίας προέρχεται από την ανισορροπία μεταξύ της τεστοστερόνης και των οιστρογόνων. Η ορμονική αυτή διαταραχή προκαλεί αύξηση στον μαζικό αδένα. Στο ανδρικό φύλο εκ φύσεως παράγεται περισσότερη ποσότητα τεστοστερόνης έναντι των οιστρογόνων. Με αυτόν τον τρόπο η τεστοστερόνη εμποδίζει την ανάπτυξη των ιστών του στήθους, καθώς τα οιστρογόνα που συνήθως έχουν οι άνδρες είναι μικρότερα σε αριθμό συγκριτικά. Όταν διαταραχθεί αυτή η φυσιολογική συνθήκη και παραχθεί μεγαλύτερη από τα φυσιολογικά επίπεδα ποσότητα οιστρογόνων καθώς και αύξηση της προγεστερόνης τότε αναπτύσσεται το ανδρικό στήθος με τη μορφή της γυναικομαστίας. Η κατάσταση κατά την οποίο ο οργανισμός του άνδρα δεν δύναται να παράγει την επαρκή και αναγκαία ποσότητα της τεστοστερόνης ονομάζεται υπογοναδισμός. Ο έφηβος ή ο άνδρας που εμφανίζει γυναικομαστία θα πρέπει να επισκέπτεται ενδοκρινολόγο για περαιτέρω εξέταση της ομαλής λειτουργίας του θυρεοειδούς του αδένα.
Νεογέννητα
Τα νεογέννητα αγόρια είναι πιθανό να εμφανίσουν γυναικομαστία (πρησμένους μαστούς) σε κάποιο βαθμό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι καθώς τρέφονται καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης μέσω του πλακούντα από τη μητέρας τους, λαμβάνουν ταυτόχρονα και οιστρογόνα μέσω αυτής. Η γυναικομαστία σε αυτήν την περίπτωση των νεογνών είναι φυσιολογική και δε χρειάζεται κάποια θεραπεία. Είναι μία προσωρινή κατάσταση η οποία θα υποχωρήσει από μόνη της μερικές εβδομάδες αφότου γεννηθεί το μωρό.
Εφηβική ηλικία
Κατά το στάδιο της εφηβικής ηλικίας των αγοριών οι ορμόνες επιδέχονται πολλές αλλαγές, αυξομειώσεις και στάδια. Το φαινόμενο της αύξησης του μεγέθους των μαστών στα έφηβα αγόρια (με κορύφωση τις ηλικίες μεταξύ 14 – 15 ετών) οφείλεται στο επίπεδο των οιστρογόνων. Εάν διανύουν ένα στάδιο όπου η τεστοστερόνη στον οργανισμό τους πέσει σε χαμηλότερα επίπεδα τότε αυξάνεται η δράση των οιστρογόνων (οιστραδιόλη). Ωστόσο η γυναικομαστία και σε αυτήν την ηλικία δεν είναι ιδιαίτερα ανησυχητική διότι συνηθέστερα υποστρέφει αυτομάτως δίχως κάποια θεραπεία. Η γυναικομαστία στην εφηβική ηλικία είναι ένα σύνηθες γεγονός και εμφανίζεται έως κάποιο βαθμό σε ποσοστό 50 – 70% των εφήβων. Καθώς τα αγόρια μεγαλώνουν η ορμονική τους ισορροπία αποκαθίσταται και αποκτούν μεγαλύτερη και σταθερότερη ποσότητα τεστοστερόνης. Η γυναικομαστία των έφηβων αγοριών εξαφανίζεται συνήθως μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Εάν δεν υποχωρήσει μετά από δύο – τρία χρόνια από μόνη της και το στήθος παραμείνει διογκωμένο τότε η γυναικομαστία θεωρείται μάλλον μόνιμη. Η οριστική λύση σε μια τέτοια περίπτωση είναι κατά κύριο λόγο χειρουργική.
Ενήλικες άνδρες
Η γυναικομαστία είναι πιθανό να εμφανισθεί και σε ενήλικους άνδρες. Ιδιαίτερα καθώς μεγαλώνουν και περνούν στο στάδιο της μέσης και της τρίτης ηλικίας, τα επίπεδα της τεστοστερόνης μειώνονται προοδευτικά. Οι ηλικιωμένοι άνδρες έχουν επίσης συχνά μεγαλύτερη συγκέντρωση λίπους στο σώμα τους. Η περίσσεια λίπους είναι μία κατάσταση που επιδεινώνει τη γυναικομαστία καθώς αυξάνεται η παραγωγή των οιστρογόνων και προκαλείται ανισορροπία των επιπέδων των ορμονών. Σε συνδυασμό με το αυξημένο λίπος η αύξηση των ιστών στους μαστούς είναι άμεσο επακόλουθο. Είναι πιθανό να υπάρχουν οργανικές ανωμαλίες στη μεταβολική διαδικασία μεταξύ των οιστρογόνων και των ανδρογόνων. Η γυναικομαστία που εμφανίζεται σε ενήλικες άνδρες πρέπει να εξετάζεται πάντα από ειδικούς για πιθανά παθολογικά αίτια. Η κληρονομικότητα είναι ένας παράγοντας που παίζει επίσης ρόλο στην εμφάνιση της γυναικομαστίας.
Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία και οι απότομες αυξομειώσεις του βάρους σε ενήλικες ή έφηβους άνδρες είναι μία ακόμη από τις πιο συνήθεις αιτίες εμφάνισης της γυναικομαστίας. Το υπερβολικό βάρος μπορεί ενδεχομένως να αυξήσει τα επίπεδα των οιστρογόνων στο αίμα και στον οργανισμό γενικότερα ενώ παράλληλα το λίπος συσσωρεύεται στον ιστό του μαστού. Η σωστή και υγιεινή διατροφή με την ταυτόχρονη άσκηση μπορούν πιθανώς να μειώσουν έως κάποιο βαθμό το μέγεθος της γυναικομαστίας σε παχύσαρκους. Αυτό ωστόσο ισχύει μονάχα στις περιπτώσεις που η αιτία εμφάνισής της είναι η παχυσαρκία. Σε περιπτώσεις που αυτό είναι δύσκολο για το άτομο επιλέγεται το χειρουργείο.
Άλλες πιθανές αιτίες
Υπάρχουν κάποιες σπανιότερες αιτίες εμφάνισης γυναικομαστίας που οφείλονται σε παθολογικά αίτια. Σε μερικές σπάνιες περιπτώσεις η γυναικομαστία οφείλεται στην ύπαρξη κάποιου υποκειμενικού νοσήματος. Η νεφρική ανεπάρκεια, οι οργανικές παθήσεις του ήπατος (κίρρωση) και οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα είναι μερικές από τις αιτίες με παθολογικό υπόβαθρο. Το σύνδρομο Klinefelter που είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή αλλά και πιθανοί θρόμβοι, όγκοι και λοιμώξεις στους όρχεις, στους μαστούς και τα επινεφρίδια μπορούν επίσης να οδηγήσουν στην εμφάνιση γυναικομαστίας στους άνδρες. Η διερεύνηση λοιπόν της κατάστασης της υγείας του ασθενούς από έμπειρο και ειδικό ιατρό κρίνεται απαραίτητη ώστε να αξιολογηθεί σωστά και έγκαιρα.
Η λήψη αναβολικών ή δυναμωτικών συμπληρωμάτων διατροφής (π.χ. κρεατίνη ή άλλα αυξητικά σκευάσματα πρωτεΐνης) από τους αθλητές μπορούν επίσης να προκαλέσουν γυναικομαστία. Οι καταχρήσεις του αλκοόλ, η κατανάλωσή του σε μεγάλες ποσότητες και η χρήση παράνομων ουσιών όπως η κάνναβη, η ηρωίνη και η κοκαΐνη αποτελούν μερικές από τις συχνότερες αιτίες της γυναικομαστίας.
Επιπλέον η χορήγηση συγκεκριμένων φαρμάκων κατά του έλκους, φάρμακα για καρδιακές παθήσεις ή η αγωγή εναντίον του καρκίνου του προστάτη μπορεί να οδηγήσουν σε γυναικομαστία. Η λήψη φαρμάκων που περιλαμβάνουν ουσίες όπως τα στεροειδή, οι φαινοδειαζίνες, η κετοκοναζόλη, η σπιρολακτόνη και η σιμετιδίνη είναι εξίσου υπαίτια. Με τη διακοπή των συγκεκριμένων φαρμάκων ενδεχομένως βελτιώνεται αρκετά η κατάσταση. Η κλινική εξέταση και ο προεγχειρητικός έλεγχος είναι λοιπόν απαραίτητα για τα καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα.
